Uzależnienie to w uproszczeniu stan, w którym człowiek traci kontrolę nad swoim zachowaniem, a impulsy związane z potrzebą używania substancji lub podejmowania niektórych zachowań stają się nie do opanowania.
Uzależnienie może dotyczyć nie tylko substancji psychoaktywnych (uzależnienie od substancji psychoaktywnych), ale także określonych zachowań, takich jak hazard, zakłady bukmacherskie czy nadmierne korzystanie z Internetu (uzależnienie behawioralne).
Jeśli zastanawiasz się, czy uzależnienie lub problemowe używanie może dotyczyć także Ciebie, warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych sygnałów, które mogą na to wskazywać. Poniżej znajdziesz kryteria diagnozy uzależnienia pochodzące z klasyfikacji ICD-10, stosowane w diagnostyce uzależnienia od substancji, takich jak narkotyki. Aby zdiagnozować uzależnienie, muszą zaistnieć co najmniej 3 z poniższych objawów w okresie ostatnich 12 miesięcy:
Silna potrzeba lub przymus używania substancji psychoaktywnej
To uczucie przymusu, ciągłej potrzeby, lub obsesyjnego myślenia o konsumpcji danej substancji. Osoba uzależniona często nie jest w stanie kontrolować ilości ani częstotliwości spożywania substancji, a próby przerwania stosowania kończą się zazwyczaj niepowodzeniem. Przykładem może być nadmierne picie alkoholu, nawet pomimo wcześniejszych prób ograniczenia spożycia.
Przyjmowanie substancji w celu uniknięcia objawów abstynencyjnych
Objawy odstawienia, takie jak drżenie rąk, nudności, bóle głowy czy lęki, pojawiają się, gdy osoba uzależniona próbuje ograniczyć lub zaprzestać przyjmowania danej substancji. Aby uniknąć tych nieprzyjemnych objawów, osoba sięga po substancję.
Niepokój, rozdrażnienie lub pogorszenie samopoczucia przy próbach odstawienia substancji
Podczas próby odstawienia substancji osoba może doświadczać niepokoju, uczucia rozdrażnienia, a nawet pogorszenia nastroju lub samopoczucia. To często prowadzi do ponownego sięgnięcia po substancję, aby złagodzić te nieprzyjemne objawy.
Wzrost tolerancji
W miarę upływu czasu osoba uzależniona staje się odporna na działanie danej substancji, co wymaga większych dawek lub częstszego spożywania, aby osiągnąć ten sam efekt, który wcześniej występował przy mniejszych ilościach.
Zaniedbanie innych zainteresowań na rzecz używania
Stopniowe oderwanie się od zainteresowań, pasji czy aktywności, które wcześniej sprawiały przyjemność, na rzecz poświęcenia większej ilości czasu i uwagi na pozyskanie i użycie substancji.
Przyjmowanie substancji mimo wyraźnych szkód
Osoba uzależniona nadal kontynuuje spożywanie substancji mimo świadomości istnienia szkód, zarówno fizycznych, psychicznych, jak i społecznych, jakie substancja ta powoduje. Niezależnie od tego, czy są to problemy zdrowotne, konflikty z bliskimi czy trudności zawodowe, osoba uzależniona nie rezygnuje z używania substancji.
Po przeanalizowaniu podanych kryteriów możesz zastanawiać się, czy uzależnienie nie dotyczy także Ciebie. Jeśli rozpoznajesz u siebie te objawy, zalecane jest skonsultowanie się z terapeutą lub specjalistą w dziedzinie uzależnień, który może pomóc postawić właściwą diagnozę. Nie jest ona ostateczna diagnozą leczniczą. Po niej konieczne jest opracowanie diagozy problemowej, niezbędej do określenia obszarów pracy i planu terapii skutecznie pomagającej przejść przez zmianę.